‘ Er staat een – heel voorzichtige – herinnering aan het boek van Annelien de Dijn op de site van Trouw. De voorzichtigheid viel me op.’
– ‘ Hoezo voorzichtig?’
‘ Kijk zelf maar. Het mag absoluut niet voor opruiïng worden aangezien, die vrijheidsberovingen die we ondergaan. In naam van corona-covid, natuurlijk. ’
– ‘ Vrijheidsberoving? Waarempel. Je hebt gelijk. De kernzin die ik er uit pik is: “Doordat ze een vrijheid omarmen waarin democratie geen doel is, konden ze verkiezingen winnen met een minderheid van stemmen, en beweren dat dat volledig legitiem is.”
Dat verwijst wat mij betreft direct naar het recente boek van Yascha Mounk over de illiberale democratie waarin we vandaag de dag zitten (dus niet alleen Amerika waarover Mounk primair schrijft, maar wij hier ook) en waarin we steeds dieper wegzakken. Ik denk dat ik snap waarom het zo “voorzichtig” wordt gebracht. Tjeenk Willink zou momenteel volop bezig zijn de neoliberale tanker van koers te laten veranderen, maar of hem dat zal lukken, is voor mij een grote vraag. Tenslotte zit de VVD-premier Rutte nog steeds op zijn plek, al ruim tien jaar. Hoe wil je een (bedrijfs-)cultuur veranderen, als het management dat voor die te-veranderen-cultuur (zwaar mede-)verantwoordelijk is, blijft zitten?’
‘ Precies. Dat is ook volgens mij de kern en dat ligt dus uiterst gevoelig, want de VVD heeft geen trek om de voor haar zo succesvolle Rutte te vervangen, en verwijst meteen naar de verkiezingsuitslag. Wonderlijk hoe een democratie het omgekeerde kan bewerkstelligen van wat het beoogt; je hoeft er niet eens snorretje voor op te doen, zoals Chaplin. Gelukkig was die maar een komediant. Wonderlijk genoeg lopen veel mensen met de tong uit mond achter Rutte aan. Heel wonderlijk. Toch vanwege een malicieuze mutant van het Stockholmsyndroom, zo vrees ik.’
– ‘ Jawel, Rutte is natuurlijk een uiterst ongunstige factor voor het gezonde democratische proces, maar vlak het ontbreken van alternatieven niet uit. De rest van die plucheklevers en politieke opportunisten voorziet niet in een geloofwaardig alternatief. Al jaren niet. Denk alleen maar aan hoe zogenaamd “links” zich een voor een verkocht en zijn kiezers verkwanselt.
De tekeningen van Siegfried Woldhek en Hajo de Reijger staan naast elkaar op de NRC site en dat geeft de situatie in een oogopslag weer: het jongleren met vaccins en bankbiljetten door De Jonge en het verschalken van de onnozelen met bier en feest door Rutte & De Jonge samen. Met de vaccins en het vaccineren zijn niet alleen gigantische geldbedragen gemoeid, maar het vaccineren voorziet tevens in een model voor disciplinering van de massa’s. De momenteel gehanteerde methode is die van de wortel en de stok (carrot and stick). Wij moeten leren gehoorzamen en we worden daartoe geconditioneerd. In Orwell’s 1984 gebeurt het in kamer 101, met stroomstoten, nu gebruiken “ze” lockdowns en “versoepelingen.” O tempora! O mores!, nietwaar? Het liep volgens mij niet goed af met Cicero.’
‘ Voor de politieke machthebbers is het een win-win-situatie zonder weerga. Met de lockdowns en de “versoepelingen” kunnen ze ons opsluiten en vrijlaten wanner het hun belieft. De meeste mensen hebben dat niet eens in de gaten. Die zijn gefixeerd op het virus en wat zij als vrijheidsberoving ervaren en dat gaat dan vooral of bijna uitsluitend over eten, drinken, festivals en vliegen. En ook nog over wonen en milieu, maar die thema’s zijn voor de massa niet heel urgent.’
– ‘ Zo lang ze niet verstorend werken op het feesten en vliegen. Men eet uit de hand van de regering en men verbeeldt zich (af en toe) te protesteren en in opstand te komen. Met zo’n “demonstratie” op het Malieveld in Den Haag of op het Museumplein in Amsterdam. Waarop de regering doet alsof ze door die protesten een beetje toe moet geven. Vervolgens wordt er een nieuwe virusgolf gemeld, met onbekende en dodelijke mutanten en dan begint het verhaal opnieuw. Dat kan lang zo doorgaan hoor.
Ik moet je bekennen dat ik de rust en de ruimte die met de lockdowns gepaard gaan, zéér waardeer, dus het voelt dubbel voor mij.’
‘ Regeren is eigenlijk geen kunst, als je eenmaal doorhebt hoe je de massa kunt bespelen. Je hoeft niets nieuws te bedenken, want de literatuur stikt van beproefde scenario’s.’
– ‘Waarom dacht jij dat “ze” ons onderwijs systematisch verschralen en aderlaten?’
‘ Door vernieuwing op vernieuwing stapelen en daarmee de docenten met hun organisaties permanent te ontregelen. De eeuwige onderwijsrevolutie, die met de moonwalk van Jackson vooruit lijkt te gaan, maar in werkelijkheid een achterwaartse richting bewerkstelligt. Optisch bedrog. Tja, het werkt wel. Voor hen tenminste.’
– ‘ Heb jij dat boek van Annelien de Dijn al gelezen? Neen? Ach, we weten eigenlijk al wat er in staat, maar ik zal het toch maar bestellen.’
‘ Dat is onze valkuil, nietwaar? We lezen en discussiëren ons te pletter, terwijl we op de zinkende Titanic zitten. Misschien is wat de massa doet – zich wezenloos vermaken en doodconsumeren – toch comfortabeler?’
– ‘ In ieder geval minder omslachtig. Nou, probeer het. Of jij ervan kunt genieten, is vers twee.’
♥
Moonwalking the Hard Way: How the illusion works + How to do it • Jun 28, 2015
♥
‘ Zóóóhóóo’, je hebt het boek meteen meegenomen, zie ik?!’
– ‘ Hij lag in de etalage, dus het was een kleine moeite. Ik heb het zelfs cursorisch doorgebladerd. Waar ik extra benieuwd naar ben is hóe volgens Annelien de Dijn de elite onze vrijheid kaapt.’
‘ Dat heb je nog niet kunnen achterhalen? Kan ook niet in twee uur of zo.’
– ‘ Klopt. Ik stuiterde wel meteen op drie begrippen waar ik nog geen weg mee weet: liberalisme, vrijheid en democratie. Op bladzijde 393 zegt ze bijvoorbeeld: “Vrijheid is vandaag de dag een stormram tegen democratie, en niet een ideaal dat de controle van het volk over de regering wil uitbreiden.” (Jammer trouwens dat er geen zakenregister in het boek zit).’
‘ Tja, vrijheid, wat verstaat wie daar onder? Indien je die massale “feestelijke” demonstraties-met-muzak op het Museumplein of het Malieveld een vorm van vrijheid noemt, tja, kweenie hoor. Dan mag de Democratie van mij op een gegeven ogenblik best ingrijpen. Vooral als die vrijheid de mijne verpest. Demonstreren mag, natuurlijk, maar om onder het mom van demonsteren als rabauwen te keer te gaan, da’s weer iets anders.’
– ` Nou ja, je zou kunnen zeggen dat dié vrijheid dan door de democratie (d.w.z. door degenen die democratisch zijn gekozen om ons te bestieren) mag worden ingeperkt. Hun vrijheid houdt op, waar de mijne begint. Maar, dit vind ik een ingewikkelde. O ja, mw. De Dijn heeft John Dunn wel gelezen (zie noot 122 op bladzijde 426) maar niet zijn boekje uit 2014 (ISBN 13: 9780300179910, Breaking Democracy’s Spell). Daar refereert ze tenminste niet aan.’
‘ Je kunt niet álles lezen. Maar dit boekje van Dunn is inderdaad een belangrijke. Zijn centrale punt vind ik sterk: “Democracy needs a demos. How can a demos ever exist?” (blz.24.). Denk eens aan de EU. Is dat een demos? Of is democratie in dat kader enkel een manier van spreken, a façon de parler, zegt Dunn op de volgende bladzijde. Stem jij voor leden van het Europees Parlement?’’
– ‘ Dat heb ik meen ik één keer gedaan. Helemaal in het begin. Daarna zag ik de onzin ervan in. Ik ken die mensen helemaal niet en ik weet niet wat ze daar in Brussel voor dat vele geld dat ze vangen, allemaal uitspoken – in onze naam nog wel.’
‘ Daar zit je op het tweede belangrijke punt dat Dunn opwerpt (Wat je net zei staat trouwens op bladzijde 33 bij Dunn). Op bladzijde 86 schrijft Dunn dat wij ons onmogelijk kunnen voorstellen hoe Tegenmacht (counterpower) in Amerika werkelijk, materieel, vorm kan krijgen en bezit. Maar waar het om gaat, is het gewaar kunnen worden van causale relaties: ik stem op een partij met een bepaald programma vanwege dat program, maar allengs zie ik dat de poppetjes die de partij na de verkiezingen op het pluche plakt hele andere dingen gaan doen dan dat ze mij beloofd hebben.’
– ‘ Helemaal waar, als ze eenmaal aan knoppen zitten, kunnen we ze nauwelijks nog terugfluiten. Daar komt in ons vreemde systeem bij dat een premier eindeloos kan blijven zitten als zijn partij de grootste blijft bij verkiezingen. Zie de VVD met Rutte. Rutte bestiert het kabinet en de Kamer inmiddels alsof het zíjn toko is, alsof hij nog steeds personeelsmanager bij Unilever is. Dat kàn natuurlijk niet en dat is een ding dat onvermijdelijk moet veranderen. Dat lijkt mij niet zo moeilijk te verhapstukken.’
‘Inderdaad vreemd. Het is net zo’n taboe-onderwerp als de onstuitbare instroom van exoten. Men palavert over woningnood, ruimtegebrek, onderwijsverloedering, maar men loopt zijn tenen om de cijfers van migranteninstroom heen.
Goed. Ik zal het boek van Annelien De Dijn vast ook gaan lezen, maar nog even dit pikante detail, uit het boek van Pieter Omtzigt. Omtzigt fungeerde als klokkenluider (in de Malta-affaire bijvoorbeeld; blz. 47) en ook bij de Toeslagenaffaire in Nederland. In Nederland kwam zij klokkenluiderschap hem te staan op die slechte soap rond “Omtzigt functie elders” waarbij D66 het vuile werk voor Rutte opknapte. Omtzigt kondigt Europese wetgeving ter bescherming van klokkenuiders aan. Ik moet nog zien wat daarvan terecht komt.’
– ‘ Waarom sprong je naar Omtzigt?’
‘ O ja, ook vanwege de “modellen”van onder andere het CPB en CBS die vaak als marketingafdelingen van de politiek lijken te fungeren door hun manipulatie en presentatie van cijfermateriaal. Zie Omtzigt deel III: “Hoe modellen Nederland bepalen.”
Last but not least: het nieuwe sociale contract dat Omtzigt voorstaat. Dat is deel VI van zijn boek.’
– ‘ Nog even dit tussendoor: Omtzigt zegt dat voor bewindslieden en Kamerleden geldt, wat Dunn zegt over het gewone volk: ze zien de causale verbanden niet en kunnen derhalve geen gevolgen van hun handelen beoordelen. “Ik [Omtzigt] heb de afgelopen jaren verschillende bewindspersonen gezien die de complexiteit en gevolgen van hun eigen regelgeving niet begrepen. En voor Kamerleden is dat helaas niet anders.”
Op bladzijde 186: “Wat mij grote zorgen baart, is het feit dat bij een groot deel van onze politieke en bestuurlijke elite de ernst van deze problematiek nog steeds niet in volle omvang lijkt door te dringen.” Zo deelt hij er nog een paar uit. Dat is voorwaar geen poezenwater. Ben benieuwd hoe Tjeenk in deze kluwen van verwrongen frames tot vertrouwen (onderling) denkt te geraken.
En het sociale contract?’
‘ Dat is misschien het taaiste en meest ongrijpbare, want het gaat – natuurlijk – om een metaliteits-verandering. Lees op bladzijde 203: “Fundamentele veranderingen komen niet voort uit de werking van de wet, maar uit innerlijkheid – uit de geest van de wet. Het is de geest van de wet, van de regering, van de samenleving in haar geheel, die moet veranderen.”
Dat is een zware opgave en ik ben toch bang dat ik Kant gelijk moet geven, zonder als defaitistisch over te willen komen: “ Aus so krummem Holze, als woraus der Mensch gemacht ist, kann nichts ganz Gerades gezimmert werden. “ ‘
– ‘ Isaiah Berlin refeert hieraan in een vertaling voor zijn boek als: The Crooked Timber of Humanity. Wat ik aan het Engels zo smeuïg en realistische tegelijk vind, is dat crook. Jij snapt ‘m al, maar voor de jongelui toch nog even een (retorische?) vraag: Are all politicians crooks?’
‘ Tja, wie zal het zeggen? Zeg, dit is een tamelijk impressionistisch blok geworden, maar als ruw materiaal om iets mee te doen, vast nog bruikbaar.’
♥