‘ Is de multinational Shell nou sadistisch of seksistisch, of misschien beide? ‘
– ‘ In ieder geval doet de naam Shell bij mij niet automatisch positieve associaties opborrelen. Terwijl toch twee van mijn zussen bij die toko hebben gewerkt. Misschien juist daarom, maar hoezo?’
‘ Econoom Irene van Staveren wrijft Shell aan een glazen bliksemafleider te hebben neergezet in de persoon van mevrouw Marjan van Loon. Mevrouw van Loon fungeert voor Shell, dat is althans mijn lezing van deze column, als excuustruus: “ mevrouw Van Loon, president-directeur van Shell-Nederland, vangt de klappen voor hem [= Shell topman Ben van Beurden] op. Ze is de eerste vrouw die het glazen plafond in het bedrijf geslecht heeft. Dat was hard nodig en daar heb ik waardering voor. Maar daarmee blijkt ze de glazen bliksemafleider geworden te zijn voor de kwalijke keuzes die haar bovenbaas maakt.” ‘
– ‘ Dat klinkt mij niet onbekend in de oren. Mijn zussen zijn na hun job bij Shell nog een tijd als stewardess werkzaam geweest. Dat vonden zij een veel leukere baan dan hun werk bij Shell, want het de wereld over reizen was volgens hen leuker als stewardess dan als Shell employee. Wat hen echter bleef hinderen, was onder andere de belastingvrije brandstof waarop de vliegtuigen vliegen, kerosine wordt namelijk niet belast. Ze voelden het alsof Shell hun leven op ongewenste wijze bleef domineren en beiden zijn mede daarom uiteindelijk definitief geland. Niet dat de verspilling van fossiele brandstoffen daardoor ook maar met een liter verminderde, natuurlijk niet.’
‘ Kwamen Loes en Sandra hoog in de Shell-hiërarchie?’
– ‘ Ja hoor. Ze hebben nooit de ambitie gehad om als mevrouw Van Loon een directeurspost te bemensen, maar uit wat ze vertelden had ik de indruk dat ze bij Shell de kansen kregen die ze zelf ook wilden. Daar hingen wel prijskaartjes aan, want voor niets gaat bij Shell zelfs de zon niet op. Echter, zulke akkievietjes als waarbij Shell in Nigeria betrokken was – en er waren er veel meer – gingen hen zwaar tegenstaan. Loes heeft geloof ik nog een mediatraining van Shell gehad, of zelfs twee of drie, maar dat vond ze toen wel welletjes. Ze betrapte zichzelf steeds vaker op de woordspelige combinatie nuts-shell (nuts = geestelijk gestoord), in a nutshell, en toen ze dat ook ging schrijven, vond ze het echt genoeg.
De figuur van bliksemafleider werd en wordt bij Shell, en vele andere bedrijven, trouwens standaard gebruikt. Wat ik aan deze column leuk vind, is dat de columnist de aandacht op de – tamelijk doorzichtige – pr & marketingtrucs van Shell vestigt.’
‘ Het is meestal niet meer dan even een andere betekenis benadrukken of een woordvolgorde omdraaien, waardoor de goedwillende toehoorder op het verkeerde been wordt gezet. Herman Finkers geeft een goed voorbeeld hoe het werkt. Als Finkers voorleest: “Slechts twee garnalen voor 3,95!” denk je meteen: da’s voordelig. Dat komt doordat hij begint met “slechts.” In feite probeert hij je een dure garnaal aan te smeren. Bij “twee garnalen voor slechts 3,95” tikt iedereen tegen haar voorhoofd. Ik ben zeker malle Pietje, en jij het broertje van gekke Henkie.
Deze praktijken zijn intussen zo gangbaar, dat je als naïef wordt weggezet wanneer je er iets kritisch over zegt. Hier schrijft mw. van Staveren over de klant kluiven voorhouden: “Van Beurden, als topman van Shell-internationaal, houdt de aandeelhouders mooie kluiven voor en bewijst lippendienst aan klimaatbeleid.” Terwijl Shell een vrouw als boegbeeld (aambeeld is beter) naar voren schuift met de rechterhand, en leuterkoek verkoopt over de nobele rol die Shell speelt ten gunste van het klimaat, rolt de multinational met de linkerhand je portemonnee en plundert meteen je girorekening. Natuurlijk doet meneer Van Beurden dat. Een vrouw wordt nu eenmaal anders geïnterviewd dan een man.‘
– ‘ Zeker een sympathieke en charmante vrouw als Marjan van Loon.
Trouwens Finkers, is een mooi voorbeeld van de waarheid liegen. Hij vertelt immers geen onwaarheid, want je krijgt slechts twee visjes voor je 3,95 en toch …… the truth as an illusion. Je zou het bijna als hogere filosofie betitelen. Finkers noemt het goocheltaal.
Natuurlijk, het is helemaal niet vreemd dat mevrouw Van Loon, president-directeur van Shell-Nederland, de klappen voor Van Beurden. Dat ligt in het verlengde van hetgeen meneer Van Beurden met de kluiven doet, en zal een belangrijk onderdeel van haar functie-omschrijving uitmaken. Net zo min als het verwonderlijk is dat een meneer Rutte president-directeur van Nederland is. Nederland is een dependence van multinational Unilever-Shell en meneer Rutte is van personeelszaken Shell-Unilever naar personeelszaken Binnenhof-kaasstolp gemorfd. Kijk naar de pipo’s, bimbo’s en jojo’s die Rutte in zijn rariteitenkabinetten om zich heen verzamelt. Wie zou daar nou bij willen horen?’
’ Ja, inderdaad, een Kajsa Ollongren van D66 haalt net zo goed de kastanjes voor hem uit het vuur. En mevrouw Van Engelshoven doet hetzelfde op onderwijs en mevrouw Cora van Nieuwenhuizen met de Schiphollobby. Allemaal doodgewoon business as usual. Dat is nou eenmaal het Shell-model, zo is Rutte afgericht en opgeleid, de rest van het rariteitenkabinet – a glass menagerie van jewelste – voegt zich mak en schijnbaar moeiteloos naar die Shell-“cultuur.” Dus niks om je over te verwonderen. Toch?’
– ‘ Ja hoor, dus geen sprake van seksisme of sadisme, zo doet een multinational als Shell gewoon zaken. De waarheid verpakt als illusie (de voorraad fossiele brandstof is eindig, maar onze reclamemakers vertellen het gewoon anders) schijnt makkelijker te slijten dan een illusie vermomd als waarheid. Meneer Van Beurden heeft het volgens de columniste helemaal begrepen: “Topman Ben van Beurden wil de uitstoot per eenheid geproduceerde energie in dertig jaar tijd halveren. Maar dan wel bij een toename van de productie van olie en gas.” Zo lust ik er nog wel een paar.
Hier schiet je als milieubewuste burger natuurlijk niks mee op, want Van Beurden presenteert je gewoon een sigaar uit eigen doos. Het enige effect dat hiermee wordt bereikt, is een groeiend en zich verhardend wantrouwen jegens iedere boodschap die bedrijven als Shell munten en in elkaar draaien. Info-torial is er nog een milde benaming voor.’
‘ Platte volksverlakkerij. Dus moet je op een partij als Groen Links stemmen, dat is logisch. Die gebruiken nooit info-torials, maar zeggen altijd de waarheid.’
– ‘ Ja, zeker, dat vind een goede grap om mee te besluiten.’
♦